Tại sao các khu công nghiệp ở Việt Nam chưa thu hút được 'đại bàng' từ châu Âu?

Hiện, cả nước đã thành lập được 335 khu công nghiệp với tổng diện tích 97.840 ha, trong đó 260 khu công nghiệp đã đi vào hoạt động. Phần lớn, các khu công nghiệp mới chỉ thu hút các nhà đầu tư đến từ châu Á, còn các nhà đầu tư lớn từ châu Âu, Bắc Mỹ còn khiêm tốn.

Các khu công nghiệp, khu kinh tế ở nước ta chưa thu hút được nhiều nhà đầu tư lớn đến từ châu Âu

Số liệu của Vụ Quản lý các Khu kinh tế, Bộ KH&ĐT cho thấy, hiện cả nước đã thành lập được 335 khu công nghiệp với tổng diện tích 97.840 ha, trong đó 260 khu công nghiệp đã đi vào hoạt động và 75 khu công nghiệp đang trong quá trình xây dựng cơ bản. Tỷ lệ lấp đầy các khu công nghiệp đạt 53,5%, riêng các khu công nghiệp đã đi vào hoạt động có tỷ lệ lấp đầy đạt hơn 76,10%.

Đồng thời, cả nước hiện có 17 khu kinh tế được thành lập với tổng diện tích mặt đất và mặt nước gần 850.000 ha. Trong các khu kinh tế, có 38 khu công nghiệp với tổng diện tích 15.200 ha; trong đó 17 khu công nghiệp đang hoạt động và 21 khu công nghiệp đang xây dựng.

Dẫu vậy, nhiều chuyên gia đánh giá các khu công nghiệp, khu kinh tế tại Việt Nam chưa thu hút được các nhà đầu tư đến từ châu Âu, Bắc Mỹ mà chủ yếu đến từ Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc).

Nội dung này được đề cập tại Hội thảo "Lộ trình và những lưu ý cho nhà đầu tư khi đầu tư vào khu công nghiệp, khu chế xuất" do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.HCM (ITPC) phối hợp với Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) tổ chức sáng 9/6.

Theo GS Đặng Hùng Võ, các khu công nghiệp, khu kinh tế của Việt Nam đã được Nhà nước quan tâm ngay sau khi đất nước thống nhất. Hiện, các khu công nghiệp, khu kinh tế trên cả nước đã thu hút được 9.784 dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) với tổng vốn đăng ký đạt 194,69 tỷ USD, vốn thực hiện 109,79 tỷ USD; 1.387 dự án đầu tư trong nước, với tổng vốn đăng ký 1.461 tỷ đồng, vốn thực hiện 533 tỷ đồng. Các dự án đầu tư trong khu công nghiệp, khu kinh tế đóng góp khoảng 55% tổng kim ngạch xuất khẩu giai đoạn 2016-2020; đóng góp 11,7% tổng thu ngân sách Nhà nước trong giai đoạn 2016-2018...

Tính đến cuối tháng 3/2020, Việt Nam có 335 khu công nghiệp với diện tích hơn 66.000 ha. Trong đó có 260 khu công nghiệp hoạt động và 75 khu công nghiệp đang xây dựng. Bên cạnh đó, cả nước có 17 khu kinh tế ven biển đã được thành lập; khoảng 3,7 triệu lao động đang làm việc tại các khu công nghiệp, khu kinh tế trên cả nước, trong đó nữ chiếm gần 60%. Vấn đề nhà ở xã hội cho công nhân làm việc tại các khu công nghiệp còn nhiều ách tắc, khó khăn.

"Từ khi Việt Nam tham gia vào 2 Hiệp định thương mại tự do kiểu mới là CPTPP và EVFTA, những sự cố trong quan hệ Mỹ - Trung đã tạo nên việc chuyển dòng đầu tư FDI vào Trung Quốc sang các nước khác, trong đó có Việt Nam. Nhiều nhà đầu tư lớn của Hàn và Nhật đã cập bến. Những nhà đầu tư lớn của Mỹ, Canada và châu Âu đang khảo sát để lựa chọn Việt Nam", ông Võ nói.

Dẫu vậy, vị GS này cho rằng, các khu công nghiệp, khu kinh tế Việt Nam vẫn chưa thu hút được nhiều nhà đầu tư lớn từ châu Âu, Bắc Mỹ. Phân lớn, các nhà đầu tư nước ngoài chủ yếu đến từ Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc).

"Các khu công nghiệp lớn của Việt Nam còn quá ít, nhất là các khu hỗn hợp công nghiệp, đô thị, dịch vụ. Nếu so sánh với khu công nghiệp SHXIP ở Thượng Hải (Trung Quốc) thì khu công nghiệp Việt Nam chưa có đầu mối khu vực, chưa có trung tâm nghiên cứu phát triển, chưa có nhà đầu tư nằm trong danh sách 500 doanh nghiệp của thế giới", ông Võ nhìn nhận và cho biết, khu công nghiệp SHXIP có đến 52 nhà đầu tư nằm trong danh sách 500 doanh nghiệp của thế giới.

Về lý do chưa thu hút được "đại bàng" từ châu Âu, các chuyên gia nhận định, các khu công nghiệp lớn còn ít và hạ tầng giao thông còn yếu, tính liên kết vùng chưa cao và thiếu hụt các dịch vụ hiện đại. Các khu công nghiệp tích hợp với các khu dịch vụ, khu đô thị còn chưa phát triển, gây ra tình trạng thiếu sức sống cho các khu công nghiệp. Đồng thời, sự phát triển của các khu công nghệ cao không được chú trọng nên các khu công nghiệp không kết nối được các hoạt động công nghệ cũng như đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Trong khi đó, Chủ tịch VIAC Vũ Tiến Lộc nhận định, việc phát triển khu công nghiệp, khu kinh tế còn gặp nhiều hạn chế, các nhà đầu tư chưa được trợ giúp nhiều trong việc hướng dẫn quy trình để hưởng những chế độ ưu đãi đầu tư, kinh doanh. Ngoài ra, các khu công nghiệp được quy hoạch khá dàn trải, chưa bám sát nhu cầu thực tiễn, định hướng và khả năng thu hút đầu tư.

"Ban quản lý khu công nghiệp cần rà soát, xem xét các vướng mắc để tháo gỡ cho nhà đầu tư. Chúng ta đang có cơ hội đón nhận nhà đầu tư mới nên cần có những ứng xử tốt hơn, để tranh thủ tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái cấu trúc lại. Cần có nhiều cải cách về thể chế, giải pháp nâng cấp dịch vụ trong khu công nghiệp tạo thuận lợi cho nhà đầu tư", Chủ tịch Vũ Tiến Lộc nói và cho rằng, nhiều địa phương xem khu công nghiệp, khu kinh tế chỉ đơn thuần là cung cấp mặt bằng, nhà xưởng chứ chưa có tầm nhìn quy hoạch thành hệ sinh thái bền vững, kết hợp hài hòa giữa kinh tế với môi trường và chưa phải là khu vực hỗ trợ kinh doanh đạt chuẩn quốc tế…